.png){kind=small}
Chiny i Indie to obecnie dwa najludniejsze państwa na naszej planecie. Oba państwa są ze sobą od wielu lat skonfliktowane i nie zapowiada się na zmianę tego stanu. W poniższym artykule najpierw opisano genezę konfliktu, następnie wojnę pomiędzy oboma państwami z 1962 roku, zaś potem ostatnie starcia graniczne między Chinami i Indiami z 2020 roku i z 2022 roku. Na sam koniec opisano zaś powody, dla których przyszły konflikt najprawdopodobniej nie będzie konfliktem na szeroką skalę.
Geneza konfliktu chińsko - indyjskiego:
Konflikt dotyczy dwóch obszarów spornych, Aksai Chin i tzw. NEFA. Aksai to niewielkie terytorium, położone po stronie chińskiej. Strategiczne znaczenie ten region zawdzięcza dogodnemu położeniu. Znajduje się tu droga przecinająca dwa kluczowe miasta w tym rejonie Chin, czyli Xinjiang i Lhasę. NEFA (Północno-Wschodni Obszar Graniczny) to część indyjskiego stanu Arunachal Pradesh, graniczącego z Bhutanem i Mjanmą. Zarówno Aksai Chin, jak i NEFA to obszary górzyste, położone w pasie Himalajów i Karakorum. Górskie łańcuchy tworzą naturalny mur, można powiedzieć odpowiednik muru chińskiego po południowej stronie chińskiej granicy.
Bezpośrednią przyczyną wybuchu konfliktu pomiędzy dwoma państwami był brak regulacji granic w dziewiętnastym wieku. Wskutek wzmożonej ekspansji państw kolonialnych w tym okresie Wielka Brytania była przekonana, że Indie są zagrożone. W związku z tym monarchia zajmowała kolejne terytoria w obszarze Himalajów i Karakorum. Stworzono szereg państw, będących pod brytyjskim protektoratem. Kolejną przyczyną, dla której sam proces wytyczania granic był bardzo trudny, było ukształtowanie terenu. W 1865 roku brytyjski geodeta, Willam Johnson, stworzył linię graniczną, linię Johnsona. Według jego założeń, obszar Aksai Chin został włączony do indyjskiego Kaszmiru. Chiny odrzuciły to porozumienie. W 1935 roku obszar Aksai został ostatecznie włączony do Indii.
W przypadku regionu Arunachal Pradesh sprawa wyglądała inaczej. Wskutek wspomnianego wcześniej braku regulacji granicy Chin, w 1910 roku siły brytyjskie wkroczyły do Tybetu. W czerwcu 1914 roku Brytyjczycy podpisali układ z Tybetem. Granica została wytyczona zgodnie z linią wykreśloną przez Henry’ego McMahona. Linia ta była oparta na dziale wodnym rzeki Brahmaputra i niezbyt odpowiadała granicy wyznaczonej wcześniej przez majora Jamesa Baileya, która na tyle odpowiadała miejscowym stosunkom etnicznym, że Chiny mogły się zgodzić. Zgodnie z dokonanymi ustaleniami sporna część regionu Arunachal Pradesh – zwana odtąd NEFA, została włączona do Indii. Chiny nigdy nie zaakceptowały tego układu.
Wojna w 1962 roku oraz jej skutki:
Przez pierwsze lata po odzyskaniu niepodległości przez Indie w 1947 roku oraz proklamowaniu Chińskiej Republiki Ludowej w 1949 roku relacje między krajami układały się poprawnie. W 1954 oba kraje zawarły traktat o przyjaźni. Pod indyjską nazwą „Pańcza Siła” zawarto pięć punktów porozumienia.
Wzajemne poszanowanie integralności terytorialnej i suwerenności.
Niemieszanie się wzajemnie w sprawy wewnętrzne.
Nieagresja.
Równość i zasada wzajemnych korzyści.
Pokojowe współistnienie.
W 1957 roku w Tybecie wybuchło powstanie. Zakończyło się ono w 1959 roku, kiedy to 17 marca Dalajlama opuścił Lhasę. Dwa tygodnie później dotarł on do Indii. W związku z zaistniałą sytuacją, Indie wysłały na sporne tereny wojsko. Okazało się, że Chiny postanowiły budować drogę przez Aksal, do którego pretensje rościły sobie oba kraje, wskutek czego wybuchł międzynarodowy spór.
Bezpośrednią przyczyną wybuchu konfliktu pomiędzy Indiami i Chinami w 1962 roku było jednak przyjęcie przez Indie strategii „forward policy”. Polityka ta miała na celu zaznaczenie indyjskiej obecności na spornych obszarach przez wysłanie tam patroli. Patrole indyjskie zaczęły penetrować obszary obsadzone przez Chińczyków. Miały w miarę możliwości doprowadzić do odcięcia dostaw dla armii chińskiej stacjonującej w NEFA i Aksai Chin. Początkowo działania te przynosiły rezultaty, jednak w dłuższej perspektywie doprowadziły do wybuchu otwartego konfliktu.
Starcia pomiędzy oboma państwami rozpoczęły się w nocy z 19 października 1962 roku na 20 października 1962 roku. Tego dnia Chińczycy rozpoczęli ofensywę na obszarze Aksai i NEFA. Chińczycy na początku wojny mieli ogromną przewagę nad wojskami indyjskimi. Wynikało to z kilku powodów. Po pierwsze, żołnierze hinduscy nie byli przeszkoleni do walki w wymagającym górskim terenie Karakorum i Himalajów. Żołnierze chińscy z kolei byli zdecydowanie bardziej gotowi do walki, chociażby ze względu na stacjonowanie sił tego kraju w Tybecie. W kilka dni Chiny osiągnęły większość swoich celów przewidzianych w tej operacji wojskowej. 24 października wojska chińskie zakończyły ofensywę. Do Delhi przesłano warunki osiągnięcia pokoju:
podjęcie rozmów mających na celu wypracowanie ostatecznego kształtu granicy
wycofanie się obu stron na 20 kilometrów od obecnej linii frontu
wycofanie sił chińskich z NEFA
ustanowienie granicy w Aksai Chin według obecnej linii frontu (czyli w rękach chińskich)
Rząd indyjski odrzucił tą ofertę. Pomimo tego, przerwa w walkach trwała do 14 listopada 1962 roku. W tym okresie Indie przegrupowały swoje wojska. Hindusi przyjeli również amerykańską propozycję pomocy, która pozwoliła na unowocześnienie uzbrojenia i wyposażenia. 14 listopada 1962 roku rozpoczęła się ofensywa. Po kilku dniach walk jednak ponownie siły chińskie zyskały przewagę. Wskutek błędów taktycznych dowódców wojsk indyjskich do 20 listopada większość wojsk indyjskich została rozbita. 21 listopada Pekin ogłosił jednostronne wstrzymanie ognia. Uznano obszar Aksai Chin za część terytorium chińskiego, a jednocześnie zapowiedziano wycofanie wojsk z terytorium NEFA od dnia 1 grudnia 1968 roku. Nie doszło jednak nigdy do wiążącego porozumienia pomiędzy oboma państwami.
Starcia z 2020 i 2022 roku - odnowienie konfliktu
Od zakończenia konfliktu minęło kilkadziesiąt lat, podczas których Chiny i Indie podejmowały wiele działań w polityce zagranicznej. Chiny obecnie są największym partnerem gospodarczym Indii. W latach dziewięćdziesiątych zawarto również wiele porozumień pomiędzy oboma państwami. Pomimo tego, w dalszym ciągu Indie i Chiny wysuwają swoje roszczenia terytorialne wobec spornych regionów. Odnowione w 2019 r. przez indyjskich polityków deklaracje odebrania Aksai Chinom i opublikowana w listopadzie 2019 r. nowa oficjalna mapa pokazująca ten region w granicach Indii mogły być jednym z powodów zwiększenia obecności chińskich wojsk na granicy indyjskiej w 2020 roku.
Kolejnym punktem sporym w relacjach pomiędzy Chinami a Indiami jest kwestia Pakistanu. Pakistan nie tylko korzysta z chińskiego wsparcia dyplomatycznego czy uzbrojenia, lecz także jest największym beneficjentem chińskiej Inicjatywy Pasa i Szlaku (BRI). Do zaostrzenia sytuacji w kwestii Pakistanu doszło w sierpniu 2019 roku. Władze Indii zdecydowały o usunięciu autonomii Kaszmiru i stanu Dżamar. Stany te miały być pod kontrolą władz federalnych. Był to krok nie tylko wymierzony w muzułmańską mniejszość w Indiach, jednak także w Chiny. Ponadto, Indie podjęły uchwałę podtrzymującą ich roszczenia co do Aksai Chin (jako terytorium wchodzącego w skład nowego terytorium związkowego Ladakhu). Dodatkowo, w pozostałych obszarach Indo-Pacyfiku dochodzi do stopniowego wypierania wpływów hinduskich i zastępowania ich Chinami. Ważnym problemem dla Indii jest również ujemny bilans handlowy z Chinami.
Chiny mogły uznać, że działania Indii służą przygotowaniu pod nową kampanię wojenną, której celem będzie odzyskanie spornych obszarów. Pisał o tym David Kilcullen w swojej najnowszej książce „The Dragons and the Snakes: How the Rest Learned to Fight the West”. W tej książce pojawia się termin „okrążenie pojęciowe”. Jest to sytuacja, w której jedna ze stron ma o wiele szersze wyobrażenie o tym, które obszary działalności państwa stanowią teatr działań wojennych. Przykładowo, Indie mogą przedsięwziąć pewne kroki (np. zmienić ustrój „niepokornej” prowincji, zwiększyć obecność wojskową, aby „przywrócić porządek” oraz stworzyć zachęty dla lojalnej ludności hinduskiej (czyli wyznawców hinduizmu) do osiedlania się na tym terenie, wszystko z myślą o stopniowym przekształcaniu lokalnej demografii i układu sił, i postrzegać je jako wpisujące się w zwyczajną rywalizację w czasach pokoju, nasz przeciwnik (z jego o wiele szerszą definicją konfliktu) interpretuje te działania jako akt wojny i zostaje, we własnym mniemaniu, zmuszony, aby odpowiednio zareagować, o czym pisze Rafał Libera dla Instytutu Sobieskiego. Chiny zareagowały w maju i w czerwcu 2020 roku. Doszło do starć granicznych, w których padły ofiary śmiertelne. Podobnie jak w 1962 roku Chiny, zdobyły przewagę w tym sporze, po czym wycofały się na swoją stronę granicy. Sprawa wywołała kolejny kryzys dyplomatyczny, doszło do zdalnego spotkania ministrów spraw zagranicznych obu państw. 9 grudnia 2022 roku doszło do kolejnych starć pomiędzy żołnierzami obu państw. Wskutek walk na kije i maczugi zostało rannych kilkadziesiąt osób. O tym incydencie wypowiedział się minister obrony Indii, Rajnath Singh, słowami: „Chińskie oddziały próbowały jednostronnie zmienić status quo, wkraczając na Linię Rzeczywistej Kontroli, w rejonie Yangtse w sektorze Tawang. Nasza armia stawiła czoła tej próbie ze stanowczością. Armia indyjska dzielnie zapobiegła wkroczeniu na nasze terytorium i zmusiła ich do wycofania się na swoje pozycje. W potyczce rannych zostało kilku żołnierzy obu stron”. Sytuacja dalej pozostaje napięta, po obu stronach granicy stacjonują żołnierze.
Prognoza na przyszłość
Czy istnieje zatem ryzyko otwartego konfliktu zbrojnego? Oba państwa obecnie borykają się z problemami wewnętrznymi, spowodowanymi pandemią koronawirusa na świecie i wybuchem wojny na Ukrainie. Co za tym idzie, w obu państwami obserwowane jest znaczne spowolnienie gospodarcze. Indie ze względu na słaby stan swojej armii nie mogą sobie obecnie pozwolić na odpowiedź militarną wobec Chin. Dodatkowo, wskutek chińskiej polityki zagranicznej, otwiera się szansa sojuszu pomiędzy Stanami Zjednoczonymi a Indiami. W związku z tym, nie występuje obecnie szansa na konflikt zbrojny pomiędzy Chinami a Indiami.
Autor: Daniel Górski
Źródła:
Klicullen, D. „The Dragons and the Snakes: How the Rest Learned to Fight the West”
Marshall, T. „Więźniowie Geografii”