.png){kind=small}
Zrozumieć KRLD
Próba zrozumienia Koreańskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej nie będzie owocna bez zrozumienia doktryny Dżucze, która stanowi jedną z ostatnich współczesnych pozostałości świata dwubiegunowego.
Kontekst historyczny doktryny Dżucze
Początków narodzin ideologii Dżucze, która w przyszłości miała stać się doktryną polityczną dla milionów Koreańczyków, możemy upatrywać jeszcze przed powstaniem dwóch państw koreańskich. Druga połowa XIX i początek XX wieku doprowadziły do głębokiej zapaści państwowości na Półwyspie Koreańskim oraz stanowiły okres postępującej ekspansji Japonii. W roku 1897 pod wpływem działań japońskich powstało zależne od wschodniego sąsiada Cesarstwo Koreańskie, które już w 1910 roku zostało anektowane i przez 35 lat znajdowało się pod japońską okupacją. Intensyfikacja japońskiego kolonializmu wpłynęła na nasilenie się koreańskiego nacjonalizmu. Ruchy niepodległościowe, w tym liczne grupy komunistyczne, aktywnie angażowały się w walkę z okupantem. Jednym z uczestników działań był młody Kim Ir Sen.
Klęska Japonii w II wojnie światowej doprowadziła do podziału Korei na dwa państwa. W latach 1950-1953 trwała krwawa, wspierana przez siły międzynarodowe wojna koreańska. Pozostawiła ona Półwysep Koreański dogłębnie zniszczony oraz rozdarty na Koreę Południową oraz Koreę Północną – podzielonymi na wpływy Stanów Zjednoczonych i Związku Radzieckiego.
Po zakończeniu wojny koreańskiej Kim Ir Sen doprowadził do skonsolidowania władzy wokół siebie w Korei Północnej poprzez eliminację przeciwników politycznych i budowanie kultu jednostki w oparciu o swoją osobę. Sukces polityczny Kima został potwierdzony przez powstanie doktryny Dżucze, która miała wzmocnić jedność wewnątrz kraju oraz stanowić zdefiniowanie zakresu rywalizacji z Koreą Południową na arenie międzynarodowej. Konieczność powstania własnej ideologii dla Korei była związana z chęcią wzmocnienia suwerenności oraz uniknięcia ideologicznego przejęcia przez potęgi Drugiego Świata, czyli ZSRR oraz Chiny. Jednak głównym elementem doktryny było stworzenie kultu jednostki wokół Kim Ir Sena, skonsolidowanie władzy rodziny Kimów oraz przeprowadzenie czystki politycznej tj. eliminacji przeciwników partyjnych.
Terminologia oraz główne założenia doktryny Dżucze
W języku polskim nie ma spójności w nazewnictwie, część publikacji jako synonimów używa pojęć ideologia oraz doktryna. Natomiast część publikacji odróżnia ideologię od doktryny – ideologia byłaby postrzegana jako całość spojrzenia na świat, poglądów i wartości; doktryna jest sformalizowaną i usankcjonowaną ideologią.
W języku koreańskim używana jest nazwa juche sasang (주체사상). Sasang (사상) odnosi się do ujednoliconego systemu postrzegania świata w dziedzinach takich jak filozofia, psychologia czy socjologia. Słowo Dżucze (주체) może oznaczać podmiot, główną część grupy, w filozofii intencjonalny subiektywny sposób postrzegania rzeczywistości obiektywnej lub samowystarczalność. Powstające w ramach doktryny elementy polityki zwykle w nazwie odnoszą się do słowa Dżucze. Przykładem może być juche nyeonho (주체년호), czyli Rok Dżucze – kalendarz używany w Korei Północnej, którego pierwszy rok liczony jest od narodzin Kim Ir Sena (1912 rok w kalendarzu juliańskim). Obecny 2024 rok w Korei Północnej jest 113 rokiem Dżucze (주체 113년).
Formułowana przez Kim Ir Sena doktryna opierała się przede wszystkim na samodzielności, D. Wróblewski wskazuje jej oparcie na czterech głównych zasadach: samodzielności ideologicznej, politycznej, gospodarczej oraz militarnej. W ramach samodzielności w ideologii przede wszystkim skupiano się na stworzeniu własnej myśli politycznej, która uniemożliwiłaby narzucanie przekonań z ZSRR czy Chin, ponadto miała zostać oparta na koreańskich tradycjach i nacjonalistycznych aspektach historii (w szczególności przez doświadczenia Kima z okresu jego działalności partyzanckiej). Niezależność w polityce miała uniemożliwić zewnętrzne ingerencje, zagwarantować suwerenność i uniezależnienie polityczne na arenie międzynarodowej. Samodzielność w gospodarce oparta miała zostać na rozwoju gospodarczych zdolności do pokrycia państwowego zapotrzebowania. Niezawisłość militarna głosiła, że obrona państwa nie może zostać powierzona innym podmiotom, gdyż mogłoby zaburzyć to suwerenność, dlatego też stawiano na rozwój przemysłu obronnego oraz armii.
Natomiast według B. Trifoi doktryna oparta jest na trzech filarach: samodzielności politycznej, gospodarczej oraz militarnej. Element samodzielności ideologicznej wskazany jest jako motywator powstania doktryny, nie został jednak wyszczególniony jako jedna z głównych zasad.
Rozwój doktryny
Analizę rozwoju doktryny Dżucze podzielić można na cztery okresy: okres założycielski (1955-70); okres rozwoju (1970-82); okres skupienia (1982-1990) oraz okres doskonalenia (od 1990).
Śmierć Józefa Stalina, zmiany w sposobie prowadzenia polityki wprowadzone przez Nikitę Chruszczowa w ZSRR oraz koncentracja Mao Zedonga na wprowadzaniu zmian w Chinach (w szczególności kolektywizacji rolnictwa i nacjonalizacji gospodarki) zmniejszyły możliwości oddziaływania tych mocarstw na sytuację w Korei Północnej. Zostało to wykorzystane przez Kim Ir Sena, który w 1955 roku wygłosił przemówienie stanowiące fundament doktryny. Skupił się on przede wszystkim na ograniczaniu wpływów zewnętrznych na kraj oraz umocnieniu swojej pozycji politycznej. Okres lat 60. XX wieku był czasem formułowania dokładnych założeń doktryny oraz początkiem kreowania jej jako przewodniej dla całego kraju.
Oficjalnie w 1972 roku główną myślą Korei Północnej stała się doktryna Dżucze, a odbyło się to poprzez uznanie jej w konstytucji kraju. Okres rozwoju przyniósł za sobą rozszerzenie działań w ramach doktryny z ideologii politycznej na filozofię, którą miało kierować się społeczeństwo. Rozpoczęto w tym czasie promocję na arenie międzynarodowej, między innymi poprzez utworzenie instytutów w krajach Drugiego Świata. Od 1974 roku, czasu oficjalnego uznania Kim Dzong Ila za następcę politycznego ojca, doszło do jego zaangażowania w rozwoju doktryny.
Wobec piętrzących się problemów gospodarczych Korei Północnej oraz powolnemu upadaniu państw komunistycznych doszło do zaostrzenia doktryny w okresie skupienia. W 1982 roku został opublikowany esej Kim Dzong Ila o doktrynie Dżucze, który podkreślał jej znaczenie dla istnienia państwa oraz umacniał panujący kult jednostki. Doktryna służyła jako narzędzie tłumienia wewnętrznej krytyki wywołanej sytuacją gospodarczą oraz utrzymania kontroli nad ubożejącym społeczeństwem. Zwiększano również nacjonalistyczne elementy doktryny, aby uniemożliwić napływ reform mających miejsce w innych krajach komunistycznych.
Upadek świata dwubiegunowego (rozpad ZSRR w 1991 roku) oraz śmierć Kim Ir Sena (w 1994 roku) doprowadziły do poważnego kryzysu doktryny Dżucze. Kim Dzong Il po objęciu władzy zaczął wprowadzać własną ideologię polityczną Songun. Dżucze pozostało oficjalną doktryną Korei Północnej, jednak znacząco straciło na znaczeniu.
Synkretyzm północnokoreańskiej doktryny oraz komunizmu
Komunizm jest doktryną stworzoną przez Karola Marksa i Fryderyka Engelsa, a rozwiniętą przez Włodzimierza Lenina. Zakładała utworzenie społeczeństwa pozbawionego klas, równego, ze wspólnym podziałem pracy i dóbr, bez istnienia własności prywatnej. Największą popularność zyskał w Rosji, w której powstały jego liczne odłamy, ale także w innych państwach – między innymi działały komunistyczne ruchy wyzwoleńcze, które walczyły na Półwyspie Koreańskim z japońską okupacją. Po zakończeniu II wojny światowej komunizm stał się jednym z najważniejszych motywów podziału ówczesnego świata – powstanie bloku państw komunistycznych z ZSRR oraz Chinami na czele. Do Korei w 1945 roku powrócił młody Kim Ir Sen i dzięki poparciu Związku Socjalistycznych Republik Sowieckich przejął władzę. Jednak jego mizerne dotychczasowe działania nie zapewniły mu legendy, jak miało to przykład w osobach Mao Zedonga czy Ho Chi Minha, dlatego też podjął się sfabrykowania swojego życiorysu oraz stworzenia doktryny opartej na komunizmie lecz szerzącej kult jednostki.
W Korei Północnej rozwój komunizmu został oparty na trzech kluczowych kwestiach: poziomie wykształcenia, zamożności oraz zakorzenieniu społeczeństwa w doktrynie konfucjańskiej. Działania podjęte przez Kim Ir Sena zostały dopasowane do sytuacji społeczeństwa– większość ludności wiejskiej była niewykształcona, a stanowili oni znamienitą liczbę mieszkańców. Dlatego też konieczne było dopasowanie zasad marksizmu czy leninizmu do możliwości obywateli, którzy mogliby mieć problem ze zrozumieniem skomplikowanych teorii. Zdecydowano się więc na odwołania jedynie do części wzorców, wybranych w sposób zapewniający poparcie prowadzonej przez Kim Ir Sena rewolucji. Doprowadziło to między innymi do tego, że Korea Południowa stała się pierwszym w historii państwem komunistycznym, które władzę przekazywało w sposób dziedziczony z ojca na syna.
Powstanie doktryny Dżucze było także umotywowane politycznie, gdyż Kim Ir Sen nie chciał zostać uwikłany w spór ideologiczny między Chińską Republiką Ludową a ZSRR. Powstanie autonomicznej doktryny umożliwiło Kimowi „siedzenie na dwóch stołkach”, za co był krytykowany przez inne partie komunistyczne. Ostatecznie w 1970 roku Dżucze zostało uznane za rozwinięcie marksizmu oraz leninizmu, a w 1980 roku podniesione do rangi nowej nauki. Sama doktryna jest jednak w wielu miejscach niespójna z założeniami komunistycznymi (np. dziedziczna władza czy klasowość społeczeństwa) i mocniej nawiązuje do koreańskiego nacjonalizmu czy też konfucjańskiej spuścizny.
Wątki starcia japońskiego imperializmu z koreańskim nacjonalizmem
Konflikty między państwowością na Półwyspie Koreańskim a wyspami japońskimi stanowi znaczny fragment historii obu stron. Od końca XIX wieku, po wzroście japońskiej siły, zaczął intensywnie rozwijać się koreański nacjonalizm, który na sile nabrał w wyniku japońskiej kolonizacji Półwyspu. Młody Kim Ir Sen w ramach działań partyzanckich w bojówkach komunistycznych zyskiwał pierwsze doświadczenie, które później wykorzystał do sformułowania doktryny Dżucze.
Brutalny imperializm japoński pozostawił głębokie rany w społeczeństwie koreańskim, które później wykorzystał Kim. Budowanie narracji opartej na obronie narodowej tożsamości oraz suwerenności spotkało się z dużym poparciem społeczeństwa, które właśnie odzyskało niezależność. Podkreślanie koreańskiej samowystarczalności stało się wręcz symbolicznym kontrastem do japońskiej dominacji. W doktrynie wielokrotnie podkreślano rolę narodu jako kolektywu, który musi wspólnie działać dla osiągnięcia samodzielności i zerwania z koniecznością podporządkowania się zewnętrznym siłom. Dżucze miało stanowić drogę do dobrobytu opartego na niezależności.
Elementy konfucjanizmu w północnokoreańskiej doktrynie
Konfucjanizm jest systemem filozoficzno-religijnym, który budowanie społeczeństwa opiera na przestrzeganiu harmonii oraz zachowywaniu tradycji i porządku. Na Półwyspie Koreańskim rozprzestrzenił się w I wieku n.e., natomiast za oficjalny system uznany został w Królestwie Joseon w XIV wieku. Kształtował on nie tylko życie polityczne państwa, ale także panujące w społeczeństwie normy i zachowania.
Konfucjanizm przez Kim Ir Sena został wykorzystany przede wszystkim jako narzędzie kreowania kultu jednostki. Takie wykorzystanie opierało się na fundamencie systemu, którym była hierarchiczność wszystkich relacji- od tych w rodzinie, po te w polityce. Konfucjanizm zakładał istnienie dwóch grup – podporządkowanych i podporządkowujących – osoby stojące niżej w hierarchii miały bezwzględnie podporządkować się osobom stojącym ponad nimi, w zamian otrzymując opiekę i gwarancję bezpieczeństwa. Przekonanie to zostało głęboko zakorzenione w mentalności Koreańczyków, a następnie wykorzystane przez Kima. Kult jednostki w doktrynie Dżucze został oparty właśnie na tej zasadzie podporządkowania. Stanowił przedłużenie długiej tradycji rządów absolutnych w historii Korei – król/cesarz jest reprezentantem niebios, a także przekonaniu o konieczności okazywania szacunku oraz posłuszeństwa wobec władcy, jako jednostki postawionej najwyżej w hierarchii, z boskim mandatem do sprawowania władzy.
Elementy buddyjskie
Buddyzm, czyli jeden z najważniejszych elementów kształtowania Koreańczyków przez wieki, miał również istotne znaczenie dla tworzenia doktryny Dżucze. Początki buddyzmu na Półwyspie Koreańskim sięgają 372 roku n.e., kiedy to w epoce Trzech Królestw (삼국) dotarł do północnego królestwa Goguryeo (고구려) z Chin. Buddyzm jeszcze w epoce Trzech Królestw zaczął nabierać na znaczeniu, jednak intensywny rozwój przypada na czas Królestwa Joseon – w szczególności istotny dla tożsamości koreańskiej stał się w obliczu zagrożenia ze strony Japonii. W okresie japońskiej okupacji (1911-1945) buddyzm był intensywnie zwalczany przez okupantów, gdyż stanowił podstawę dla koreańskiej przynależności. W Korei Północnej, pomimo braku oficjalnego zakazu praktykowania buddyzmu, system ten został całkowicie zmarginalizowany, jednak część jego elementów wykorzystano podczas tworzenia doktryny Dżucze, były to: podkreślanie znaczenia harmonii i współzależności oraz pochwała umiejętności adaptowania i przystosowania się.
Ten system filozoficzno-religijny kładzie duży nacisk na jedność oraz harmonię jednostki na różnych płaszczyznach jej relacji – czy to z najbliższymi jej osobami, czy też z całym społeczeństwem. Buddyzm podkreśla konieczność zachowania harmonii z otoczeniem i innymi jednostkami w społeczeństwie, zwraca również uwagę, że wszystkie elementy w świecie są ze sobą połączone i na siebie oddziałują, dlatego też każde zaburzenie harmonii przekłada się na wszystkie elementy systemu. W doktrynie Dżucze przekonanie to zostało przeniesione i zastosowane, aby zniechęcić obywateli do burzenia harmonii budowanej przez państwo oraz nakłonić ich do wpasowania się i stania się jednością z modelowanym przez władzę społeczeństwem. Zastosowano również esencję buddyzmu, którą jest zdolność do adaptacji i elastyczność zapewniająca przetrwanie. Dżucze mimo swojej surowej formy oraz określaniu zasad i sposobu ich egzekwowania wciąż pozostawiał wiele elementów możliwych do modyfikowania według aktualnych potrzeb. Doktryna, pomimo swojej niezmienności, miała wciąż elastyczność zaadaptowania się do potrzeb politycznych rządzących oraz zmian w sytuacji kraju.
Podsumowując…
Korea Północna pozostaje wciąż jednym z najbardziej niezwykłych krajów świata pod względem sytuacji politycznej. Doktryna, która ukształtowała i wciąż wyznacza kierunek rozwoju państwa, stanowi specyficzne połączenie licznych myśli politycznych. Unikalny synkretyzm Dżucze zawdzięcza przede wszystkim swojemu autorowi – Kim Ir Senowi, który bazując na swoich doświadczeniach, przekonaniach oraz obserwacjach sytuacji politycznej Półwyspu Koreańskiego i światowej polityki, postanowił zbudować państwo komunistyczne z kultem jednostki i dziedzicznym przywództwem przy jednoczesnym oparciu się na tradycjach i wartościach zakorzenionych w koreańskiej percepcji rzeczywistości. Obserwowanie funkcjonowania Korei Północnej i władającej nią niepodzielnie dynastii Kimów jest niezwykle interesujące również dlatego, że sytuacja wciąż jest dynamiczna i kolejny następcy rodu nie planują pozostać niezauważonymi na kartach historii.
Autorka: Milena Gruszczyńska
Źródła:
Benken P., 2017, „O wielkości, mądrym przywództwie i wielkiej osobowości Drogiego Przywódcy” – kilka uwag dotyczących uwarunkowań systemu politycznego Koreańskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej, Acta Politica Polonica, vol. 39, no. 1, pp. 79-89,
Koreański Instytut Promocji Buddyzmu, 2009, Bughanui sachal - bughanui bulgyowa sachal geu gwageowa hyeonjae, Wydawnictwo YP
Lee G., 2021, Juchesasang ihae, Dulsessonjabgo.
NAVER Dictionary, 2024, dostęp: https://dict.naver.com/
Trifoi B., 2017, Kim was Korea and Korea was Kim: The Formation of Juche Ideology and Personality Cult in North Korea, FIU Electronic Theses and Dissertations, no. 3275.
Wróblowski D., 2019, Ideologie dżucze jako element silnie oddziałujący na społeczeństwo w Korei Północnej, (red.) Dubicki A., Rekść M., Sepkowski A., (w:), W kręgu wyobrażeń zbiorowych. Polityka, władza, społeczeństwo, pp. 293-306, Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego.
Comments