.png){kind=small}
W dniach 23-28 maja 2022 r. Wysoka Komisarz Narodów Zjednoczonych do spraw Praw Człowieka (UNHCR), Michelle Bachelet, odbyła wizytę w chińskiej prowincji Sinciang. Była to pierwsza od 2005 r. wizyta UNHCR w Chińskiej Republice Ludowej (ChRL), poprzedzona wieloletnimi negocjacjami dotyczącymi jej charakteru. Miała ona szczególne znaczenie – od 2017 r. Chiny są oskarżane o poważne łamanie praw Ujgurów i innych lokalnych mniejszości muzułmańskich poprzez m.in. masową inwigilację, pozbawianie wolności bez wyroku sądu oraz umieszczanie osób w „ośrodkach kształcenia zawodowego”, które w rzeczywistości są obozami reedukacyjnymi. Chińskie władze konsekwentnie zaprzeczają wszelkim zarzutom, podkreślając konieczność zwalczania „trzech postaci zła”, tj. terroryzmu, ekstremizmu i separatyzmu, ich zdaniem szczególnie groźnych dla bezpieczeństwa w Sinciangu.
Przebieg wizyty Wysokiej Komisarz w Sinciangu od samego początku budził poważne zastrzeżenia. Po pierwsze, chińskie władze ograniczyły możliwość spontanicznego kontaktu UNHCR z mieszkańcami Sinciangu do grona starannie wybranych osób, tworząc „bańkę” w celu „ograniczenia ryzyka rozprzestrzeniania się koronawirusa”. Po drugie, w jedynym odwiedzonym przez Bachelet więzieniu w Kaszgarze nie przetrzymywano Ujgurów pozbawionych wolności w wyniku popełnienia przestępstwa o charakterze terrorystycznym czy ekstremistycznym. Po trzecie, Wysoka Komisarz odwiedziła jedynie „były ośrodek kształcenia zawodowego”, poprzestając na zapewnieniu władz ChRL, że struktura „ośrodków” została rozwiązana. Stoi to w jaskrawej sprzeczności z informacjami pochodzącymi z wycieku dokumentów policji Sinciangu (ang. Xinjiang Police Files), który miał miejsce w trakcie wizyty Wysokiej Komisarz – zgodnie z nimi, sieć obozów reedukacyjnych ciągle funkcjonuje, a w razie prób ucieczki, strażnicy są zobowiązani do oddawania śmiertelnych strzałów.
Oświadczenie UNHCR, wydane w ramach kończącej wizytę zdalnej konferencji z prezydentem Chin, Xi Jinpingiem, zdaniem wielu obrońców praw człowieka stanowi sukces chińskiej propagandy. Sama Bachelet podkreśliła, że jej wizyta nie miała charakteru „śledztwa”, lecz „była okazją do bezpośrednich dyskusji (…) na temat praw człowieka”. Ogólne zalecenia Wysokiej Komisarz do „przemyślenia” polityki antyterrorystycznej przez Chiny przy jednoczesnych pochwałach dla działań na rzecz ograniczania ubóstwa czy umożliwienia realizacji praw ekonomicznych wpisują się w retorykę Pekinu, który przedstawia rozwój gospodarczy Sinciangu jako dowód przeciwko zarzutom o łamanie praw człowieka. Tym samym, mimo nadziei związanych z wizytą Bachelet, perspektywa poprawy sytuacji Ujgurów poprzez wywarcie zdecydowanego nacisku na Chiny przez Organizację Narodów Zjednoczonych, powołanej do stania na straży praw człowieka, wydaje się coraz mniej rzeczywista.
Autor: Jakub Potocki
Źródła:
Szerzej o sytuacji Ujgurów w Sinciangu zob. np. M. Wang, “Break Their Lineage, Break Their Roots” China’s Crimes against Humanity Targeting Uyghurs and Other Turkic Muslims, Human Rights Watch, 2021, źródło: https://www.hrw.org/sites/default/files/media_2021/04/china0421_web_2.pdf